Mensen onderschatten vaak de gevoelens die bij het overlijden van een (ongeboren) kind de kop op steken. Vooral door toepassingen van medische technieken als b.v. de echoscopie komt het hechtingsproces al snel op gang.

Maar ook als het verlangen naar een kind vreselijk sterk is, zal de hechting vanaf het eerste moment op gang komen. Als de zwangerschap ongewild wordt afgebroken, of het kindje vlak na de geboorte overlijdt, ga je door een laag van verlies en verdrietverwerking, dat behalve door de omgeving, ook door jezelf niet altijd begrepen wordt.

Om met de woorden van Lieneke Schotanus te spreken: "Wie kent het verlangen naar een kindje, het verdriet om het plotseling afgebrokene, de verbondenheid en het web van verlangen?"

Veel onbegrip ontstaat er als de 'buitenwereld' aan komt zetten met goedbedoelde adviezen, terwijl de moeder nog midden in een rouwproces zit. Opmerkingen als, "Het komt zo vaak voor, 1 op de 4 vrouwen krijgen tegenwoordig een miskraam", "Je bent nog jong, er komt vast wel een herkansing" of "Wees blij dat je al gezonde kinderen hebt" of, als de ene helft van een tweeling overlijdt, de opmerking, "Wees blij dat je er nog 1 in je armen kan houden", maken de zaken er niet beter op.

Wat veel mensen zich niet in kunnen denken is het feit dat een overgebleven kindje extra nadruk kan geven op het feit dat er 1 is weggevallen. Vooral bij een tweeling speelt dit aspect, omdat ze dezelfde leeftijd zouden hebben, zodat je iedere keer als de ander iets presteert kunt denken, "Dat had …. ook moeten kunnen, doen, meemaken."

Dit is oneerlijk tegenover het overgebleven kind. Je legt op die manier namelijk een extra druk bij iedere prestatie die verricht wordt. Kinderen willen ouders graag trots zien, maar bij elke prestatie heeft mama tegelijkertijd verdriet. Maar het vergt veel wijsheid en inzicht, maar ook tijd om dit proces om te keren.

Een van de redenen dat men zo in de war kan raken van een miskraam of doodgeboren kind is dat je hebt ervaren dat je niet alles in de hand hebt (iets wat overigens ook op andere fronten het geval kan zijn). Als je de baby ziet als een persoonlijkheid, die een paar dagen geleefd heeft en wie iets tragisch overkwam, en toen stierf, dan kijk je ook vanuit het standpunt van persoonlijkheid. In dit geval zul je alleen het verlies voelen.

Elke ziel komt hier wanneer hij dat verkiest. En hij verlaat die ook wanneer hij dat verkiest.

Als je de baby kunt zien als een ziel die de aarde verliet toen hij dat verkoos, dan heb je een heel ander uitgangspunt. Dan ben je in staat om te zien wat deze ziel je geschonken heeft tijdens zijn korte verblijf op aarde. Je kunt zelfs blij zijn dat deze ziel heeft verkozen om bij je te zijn, hoe kort dan ook.

Als je de baby kunt zien als een geweldige ziel, als je zelf, die vrijwillig de aarde betrad en verliet zodat hij bij jou kon zijn en je iets kon schenken, dan begint het proces van inzicht en erkenning en dankbaarheid voor de kracht van de interactie tussen jou en die ziel. Dan kun je de geschenken aanvaarden die deze ziel kwam brengen.

Belangrijk in deze is dan ook welk standpunt je inneemt. Van de persoonlijkheid of van de ziel. Voor de ziel zijn alle interacties tussen persoonlijkheden zinvol.

Tot ver in de jaren 60 werden ongeboren kinderen, en kinderen die kort na de geboorte overleden begraven in ongewijde grond. Boven op het verlies van je kind, wat al ingrijpend genoeg is, kwam destijds nog het verdriet van het feit dan men een verlies leed, wat niet gezien mocht worden. "De pastoor kwam er niet voor."

Gelukkig zijn de mensen bewuster geworden en is er ook bij de kerk sprake van een zeker inzicht. In het programma Kruispunt zag ik laatst een reportage over het monument voor het ongedoopte kind. Als erkenning voor het verdriet wat de ouders in die tijd overkwam is nu in Reutum een monument opgericht, dat blijkbaar een grote behoefte vervult. En hoewel ik het een mooi initiatief vind, dat er nu een strijd gevoerd wordt en er monumenten verrijzen, waarmee men min of meer toegeeft dat er in het verleden 'fout' gehandeld is, vraag ik me af of dit niet een kwestie is van 'de sloot dempen als het kalf verdronken is'.

Hoewel het lijkt alsof er een strijd gewonnen is, door het vinden van erkenning in de buitenwereld, zoals in dit geval door het oprichten van dit monument, is dit slechts een eerste stap. De moeilijkste stap komt nog. Die vindt plaats in jezelf, want als je niet meer tegen de buitenwereld kunt strijden, zul je die strijd toch nog in jezelf uit moeten vechten.

Mijn ervaring is dat het verwerken van verdriet, dat niet tastbaar is, vaak verwerkt moet worden op een dieper niveau. Jouw verlies en verdriet wordt immers niet (h)erkent.

Het oprichten van een monument geeft de mensen iets 'tastbaars'. Mensen hebben vaak behoefte aan iets tastbaars, een soort van 'ritueel' voor het afscheid nemen. Dat blijkt o.a. uit het feit dat het monument een kleine bedevaartsplaats aan het worden is en navolging vindt in andere gemeenten.

Dit kindje is een deel van je leven. Je voelt je ontkracht, doordat het je ontnomen is. Je voelt je alsof er een stuk van je ziel is afgenomen. Je wilt het terug, maar dat is niet altijd mogelijk. Daarom is het gunstig om een of ander ritueel uit te voeren, waarin je dat alsnog symbolisch doet.

Omdat er bijvoorbeeld voor doodgeboren kindjes en miskramen geen rituelen zijn is een speciale website in het leven geroepen, 'lieve-engeltjes' genoemd. Het is mogelijk om op die site de geboorte- en overlijdensdatum bij de naam van jouw kindje te zetten. Je 'eigen monumentje', dat ieder moment van de dag beschikbaar is in je eigen huis.

Je kunt natuurlijk ook gewoon een plekje in je huis inruimen, dat jouw speciale herinnering draagt. Geef het een plaats in je leven. Ook als je het geslacht van je ongeboren kindje niet kent, geef het een naam, een persoonlijkheid, een symbool, een geboortedatum, want een overlijden in deze wereld is een geboorte aan de 'andere kant'.

Maak een geboortekaartje, een gedicht of schrijf een brief aan je kind. Laat het leven in jou, dan wordt het herboren. Vind je het moeilijk om deze stappen te ondernemen? Lees dan het boek van Lieneke Schotanus met deze titel: Herboren. Zij schrijft hierin over haar frustraties en het onbegrip waar ze in de buitenwereld mee geconfronteerd wordt, maar ze laat ook zien hoe ze het verdriet getransformeerd heeft. Een prachtig gekozen titel, want een moeder die uit deze persoonlijke strijd komt, wordt vaak werkelijk herboren.

Je kunt immers niet door zo'n laag van verdrietverwerking gaan en er hetzelfde uitkomen.

"Het is hoe je kijkt, luistert en kiest:
dát bepaalt of je verliest."

Lieneke