Naast het dominante christendom (geloof) en de wetenschap (rede) vindt men in de westerse cultuurgeschiedenis de esoterische traditie als een culturele onderstroom. Esoterische bewegingen en organisaties boden steeds een alternatieve visie op het bestaan.

Esoterie is afgeleid van het Griekse esoterikos en betekent 'innerlijk'. Het is tegenovergesteld aan exoterisch, wat verwijst naar 'uiterlijk', 'populair' of 'voor het grote publiek'. Griekse filosofen als Pythagoras en Plato gebruikten de term esoterisch al om er het geheime en exclusieve karakter mee aan te duiden.

Theosofen en transcendentalisten (aanhangers van de filosofie, die alleen datgene dat de grens van de zintuiglijke waarneming te boven gaat, als werkelijk beschouwt) hebben een sleutelrol gespeeld in de verbinding van esoterische en oosterse opvattingen.

Een belangrijk punt dat door Blavatsky (stichtster van de theosofie) werd uitgewerkt is de gedachte dat alle religieuze tradities en opvattingen in essentie verwijzen naar één en dezelfde esoterische waarheid. Blavatsky introduceerde de reïncarnatie en het karma, twee typisch oosterse gedachten vanuit een westers esoterisch kader. Ze stelt dat de ziel in essentie streeft naar vervolmaking. De mens leert per definitie van zijn of haar fouten, zodat elk nieuw leven gezien kon worden als een trap hoger op de spirituele ladder.

Enkele oosterse tradities, die inmiddels via de New Age als 'ingeburgerd' worden beschouwd, zijn:

Hindoeïsme - Mandala's, mantra's, chakra's en aura's
Boeddhisme -Zenmeditatie en andere bewustzijnsoefeningen
Taoïsme - Praktijken geïnspireerd door het Yin Yang principe en de
Chinese geneeskunst - Helende activiteiten waarbijwordt uitgegaan van meridianen en levensenergie.

In het Westen werd de gevestigde religieuze traditie gekenmerkt door gebruik van geweld en macht. Kruistochten, inquisitie en ketterjachten hebben rampzalige toestanden veroorzaakt. In het Oosten kende men deze traditie niet. In het oude India was meer vrijheid van denken en spreken. Het feit dat oosterse ideeën in het gebruik vervormd worden door westerse zienswijzen, neemt niet weg dat ook de belangstelling voor oosterse denkrichtingen sterk is toegenomen.

Het doel van de hermetische filosofie is gelegen in het 'inzicht brengen in de samenhang der dingen, inwijden in de werkelijkheid die zich in en achter de zichtbare werkelijkheid bevindt en hem zo via kennis van de Kosmos en zichzelf opvoeren tot een intuïtieve godskennis en een persoonlijke, directe godservaring'. (Van den Broek & Quispel 1996).

Typerend voor de hermetische filosofie en de esoterie in het algemeen is dan ook:

1. Het kenmerkende idee dat alle zichtbare en onzichtbare delen in het gehele universum met elkaar corresponderen; micro-macro, 'zo boven, zo beneden'.
2. Het denkbeeld dat de wereld en de natuur in essentie levend zijn. Een dynamisch samenvoegen van goede en slechte krachten.
3. Oriëntatie op verbeeldingskracht en bemiddelingen, gebruik van diverse rituelen, symbolen, engelen, geesten en andere bemiddelende wezens. Op deze wijze is het volgens het esoterisme mogelijk om door te dringen tot de onzichtbare, maar wezenlijke kern van de kosmos.
4. De mens moet zich in spiritueel opzicht ontwikkelen. Men dient langzaam ingewijd te worden in de mysteries van de mens, de wereld en de kosmos. Transformatie.

Een combinatie van psychologie en theosofie kan men terugvinden in de stroming ,met de naam Pshychosofia. Deze stroming dankt zijn bestaan aan Zohra Noach, die de leringen en de naam doorgegeven heeft. De psychosofia gaat er van uit dat ieder mens voortkomt uit de ene grote Lichtbron en dus als 'kind van God' ook een lichtdrager in zichzelf is.

We vinden hierin ook de overtuiging van Blavatsky terug dat de mens per definitie leert van zijn fouten. De psychosofia gaat er van uit dat de persoonlijkheid zich door een reeks van levens heen juist die omstandigheden naar zich toe trekt waardoor men de weg terug kan vinden naar het bewustzijn van de eenheid met die ene grote Lichtbron. Elk leven krijgt men die talenten en vaardigheden, die men nodig heeft om tot dat bewustzijn te kunnen komen.

Bricolage in het New Age gebeuren

Het aanbod is enorm en breidt zich steeds verder uit. De alternatieve tak in de hulpverlening groeit en bloeit uitbundig. Steeds meer mensen worden zich bewust van hun eigen 'paranormale' vermogens, al dan niet doordat ze hierop attent zijn gemaakt door een alternatieve hulpverlener.

Helaas blijkt in de praktijk dat deze mensen nogal eens slachtoffer zijn van zgn. hulpverleners, die zelf nog met hun spirituele ontwikkeling bezig zijn.*1. Helaas gebeurt het meerdere malen dat mensen psychotisch zijn geworden door het (verkeerd omgaan met het) paranormale. Dit is mede te danken aan het feit dat veel mensen, die nog op zoek zijn naar hun identiteit, rond lopen met een grote eenzaamheid, onpeilbaar verdriet en diepe emoties die ze nergens kwijt kunnen. Zeker niet bij de reguliere hulpverleners.

De groeiende levensbeschouwelijke en religieuze zingevingmarkt houdt niet alleen veel uiteenlopende keuzemogelijkheden voor individuen in, zij biedt ook de mogelijkheid tot 'bricolage' (het samenvoegen van elementen uit verschillende culturen en tradities tot een nieuw, persoonlijk passend geheel) of 'geknutsel' op individueel niveau.

Veel docenten en therapeuten combineren verschillende stijlen en opvattingen. Er wordt naar hartelust met de ideeën, verhalen en symbolen die ze tegenkomen geëxperimenteerd, en met de manier waarop daaruit, op basis van hun persoonlijke karakter en ervaringen, een levensbeschouwelijk mengsel kunnen brouwen dat duidelijk vooral geschikt is voor eigen compositie.

Goeroes en ander soort 'Lichtwerkers'.

Een ander New Age verschijnsel is het vormen van losse groeperingen rond charismatische sprekers en schrijvers. Veel van deze 'leiders' beginnen vanuit zuivere motieven. Helaas zijn het ook hier sterke benen die de weelde kunnen verdragen. Het is natuurlijk geweldig dat mensen naar je luisteren. Dat publiek is verleidelijk, vooral als je het nog nodig hebt waardering buiten jezelf te zoeken. Ze ontmoeten hier vaak kritiekloze aanbidding. Blijf dan maar eens integer! Het gevaar schuilt er in dat mensen bij hen hun eigen kracht verliezen, terwijl ze daar juist naar op zoek zijn.

Helaas heb ik zelf meerdere malen moeten constateren dat menigeen 'geen vorm geeft aan dat, wat ze prediken'. Veel van dit soort (zelf- of door anderen) uitgeroepen 'goeroes' (lichtwerkers heten ze tegenwoordig) hebben hun mond vol over liefde en mededogen, maar als puntje bij paaltje komt, staat hun ego voorop en 'kunnen ze zich niet veroorloven om met iedereen een gesprek aan te gaan'.

Toen ik, door het lezen van een zeer spiritueel boek en het vinden van veel herkenning hierin, naar de schrijfster 'toegetrokken' werd en een poos (tegen betaling) op haar berg doorbracht, werd ik met bovenstaande woorden onthaald. Niet liefde, niets mededogen. Ik heb hier veel van geleerd, vooral hoe ik het niet wil.

Heel leerzaam hierin was het 'ondergaan' van een 'zielehealing'. Hoewel de ervaring met betreffende persoon mijn vertrouwen danig had ondermijnd, besloot ik de ervaring van een zielehealing te ondergaan. Hierin herken ik ook weer de 'Goddelijk leiding', want op het moment dat ik in de stoel ging zitten werd ik als het ware naar beneden 'gezogen' en ervaarde ik onmiddellijk een gevoel van warmte bij mijn hartstreek. Dit gaf mij het vertrouwen om mezelf open te stellen en ik moet zeggen dat de symbolen die doorgegeven werden, in combinatie met een lezing die ik eerder dat jaar gekregen heb, zeer treffend en 'to the point' waren.

Toen het medium echter naderhand haar visie op de symbolen gaf, ging ze danig in de fout en kon ik daar duidelijk haar visie op mij in herkennen. Ik kan in dit geval dus zeggen dat ik spreek uit ervaring. Een heel belangrijke ervaring, want het heeft me geholpen om onderscheid te leren maken tussen de persoon en de boodschap.

Een goede vraag die we ons dan ook kunnen stellen is: hoe kunnen we, in onze zoektocht naar spiritueel begrip, de waarheid van (zelf)misleiding onderscheiden?*2.

Eén richtlijn wil ik in deze wel geven. Hoeveel aanhangers de 'goeroe' ook heeft, hoe hoog ze ook in aanzien staan, als er iets van je gevraagd of over je gezegd wordt dat tegen je hele wezen in gaat, ga er dan gerust van uit dat deze sterke weerstand er niet voor niets is en volg dit gevoel.

Het is namelijk van groot belang dat men in de zoektocht naar Zelfspiritualiteit niet gelooft in de dogmatische waarheden die worden verkondigd door diverse goeroes en geestelijke leiders: deze zijn nu juist in strijd met de pure, goddelijke zelfervaring waarnaar de New Agers streven. 'Waarheid moet je innerlijk ervaren, niet leren.'

Eerlijkheidshalve moet ik er ook bij zeggen dat ik hele lieve en spirituele mensen op mijn pad tegenkom. Soms ben ik het niet helemaal met hun boodschap eens, maar voel ik wel een overheersend gevoel van liefde en mededogen. Deze mensen zijn er vaak ook op uit om de waarheid, zoals ze die ervaren te delen, niet op te dringen.

Anderen kunnen hooguit hulpmiddelen aanreiken. Als je eenmaal geleerd hebt om door diverse façades heen te dringen, om volledig op je eigen intuïtie te vertrouwen, zul je zonder problemen onderscheid kunnen en durven maken.

Gelukkig treedt er een verzadiging op van het klakkeloos geloven en aanvaarden van wat een aantal nieuwe-tijdsleraren ons willen doen geloven. De ware spirituele leider is niet afhankelijk van de devotie van zijn aanhangers. Hij weet dat zelfobservatie de weg is naar het kennen van jezelf. Jezelf leren kennen de bron is van alle wijsheid.

Hij weet ook dat zelfobservatie zonder tegelijkertijd over jezelf te oordelen het moeilijkste is dat er bestaat. Toch is dat precies waar hij naar streeft.